Jan Kamminga: Leren wij het nooit

Dat ik hier sta is te danken aan de jongste broer van mijn vader.
Hij was 17 in 1944, toen hij bij een vriendje thuis opschepte over het bezorgen van bonnen en eten bij joodse kennissen die ondergedoken waren.
De vader van het vriendje werd heel boos…..

Oom Jaap biechtte gelukkig op wat was gebeurd. Schrik en mijn vader, 24 jaar oud, wist wat de gevolgen konden zijn. Als ze ons komen halen dan vertellen wij, drie broers, dezelfde namen: die van inmiddels afgevoerde joden. En verder niets! Drie dagen later werden ze van bed gelicht. De verhoren verliepen volgens plan, tenslotte werden ze slechts gedeporteerd naar Sachsenhausen- Oranienburg. November 1944.
De Duitsers hadden geen idee wie mijn vader was en wat hij deed. Bij Hannie Schaft was het een verrader op het station, die uit de weg geruimd moest worden. De groep van mijn vader moest de pas benoemde,  voor het verzet zeer gevaarlijke hoofdcommissaris van politie er aan geloven. Op de brug van de Westerhaven in Groningen, precies de plek waar mijn vader mij 10 jaar later leerde schaatsen….. De rest van de groep is veel later verraden en bij Langelo in Drenthe gefusilleerd….. Mijn vader konden de Duitsers niet meer vinden en hij heeft dus overleefd.

Als kind ging ik met mijn ouders jarenlang, elke zondag, naar het monument. Altijd moest mijn vader huilen, woede verbijten, die rot moffen…. Altijd moest mijn moeder dat opvangen. Daarna gingen we voetballen in het bos…

Als titel heb ik opgegeven: leren wij het nooit?
Nou, mijn vader wilde niets leren. Dat wil zeggen, wrok en verbittering gingen zijn leven beheersen. Over zijn getuigenverhoren na de oorlog, waarin hij door NSB’ers verdedigende advocaten werd aangepakt. Vertwijfeling  over wat na de oorlog gebeurde. Niks betere wereld, niets terecht gekomen van de idealen waarvoor Hannie Schaft gestorven is en zijn vrienden ook. Waarvoor hebben wij het eigenlijk gedaan!!!! Woede en weerzin tegen Duitsers, nooit meer in dat land geweest. De finale van 1974….Ooooohhh.. Concentratiekampsyndroom, nachtmerries, ik hoor ze nog. Angst bij mijn broertje en mij. Getekend in onze eerste 10 tot 15 levensjaren.

Opgeofferd hebben ze zich. Zij , die zijn omgebracht, maar ook zij die hebben overleefd. Wij herdenken de doden en respecterende overlevenden. Zeker, met het oog op hen, in het verleden, maar ook met het oog op nu en de toekomst.
Wat waren het voor mensen…? Hannie Schaft stopte met haar studie. Zij pikte het niet, ging zich verzetten. Zij wilde geen meeloper zijn, zij durfde anders zijn. Zij was haar eigen persoonlijkheid. Door haar karakter, opleiding, haar ontwikkeling. Zij kon verantwoordelijkheid nemen voor haarzelf en voor anderen. Sterke mensen, dat is zo graag wat we willen zien. Oh, de samenleving is zo kwetsbaar, overal en voortdurend. Sterke mensen hebben we dringend nodig, sterke mensen moeten we koesteren. Respect voor hebben , omdat ze anders durven zijn. Hannie Schaft.
Haar, haar naam, namens al die anderen, als icoon  herkennen en koesteren. Herdenken dus, wat we vandaag doen.

Welbeschouwd hebben we in de afgelopen 70 jaren veel bereikt. Door allerlei ontwikkelingen zijn heel, heel veel mensen sterker geworden. Zijn mondiger geworden, kunnen voor zichzelf opkomen. Velen komen ook voor anderen op. We kunnen verantwoordelijkheid dragen. Mensen zijn kritisch, gelukkig. We hebben een hoog niveau van welvaart. Wat overigens niet tevens welzijn betekent. Natuurlijk hebben we onze zorgen. Een samenleving is altijd in beweging en blijft kwetsbaar overal en voortdurend. Maar, ik durf het wel te zeggen: we hoeven ons niet te schamen. Althans…. zo houd ik mij maar vast…

Hun ideaal was in vrede en vrijheid leven. Harmonieus, in goede verhoudingen……Maar….. waarom zijn er dan toch altijd weer kleinere of grotere conflicten, waarom weer mini of hele oorlogen. Moord en doodslag laten we gebeuren. We laten gebeuren dat frustraties worden opgebouwd, de bron van haat, met uitgroei als gevolg. Ook daarvan was mijn vader, in zijn haat, de rest van zijn leven een symbool….

En wij, nu? We hoeven niet eens naar de rest van de wereld te kijken, naar de soennieten, die in Irak eerst de sjiiten er onder hielden en nu de sjiieten, die de soennieten onderdrukken en hen, gefrustreerd, in de armen van radicalen drijven, waardoor IS de kans heeft gekregen en en passant Syrie meeneemt. Oorlog tot gevolg.  We hebben indertijd soldaten gestuurd om de strijdende partijen uit elkaar te houden. Maar een foute premier zijn gang laten gaan. Frustraties alom.

Maar, wij hebben ook onze geschiedenis. Molukkers en Ambonezen. Hun droom, de RMS, de vrijheid van hun eigen land. Manusama, president  in ballingschap, hier… We lieten ze in kampen wonen, haalden onze schouders op over dat kansloze ideaal. We onderschatten in die tijd hun frustraties. Treinkapingen en gijzelingen tot gevolg. De tijd is de wonden aan het helen.

Toen ik 15 jaar geleden, als Commissaris der Koningin,  een werkbezoek bracht aan Ede, kwam ik in de toen beruchte wijk Veldhuizen. Daar,  waar later op 9/11,  jongens op de brug stonden te dansen van plezier…. Marokkaanse jongens. Die waren er in 1999 ook . En het gemeentebestuur had zorgen. Wij liepen met rimpels in het voorhoofd rond… Opeens zag ik in een kamertje een oudere man vermoeid naar ons kijken. Wie is dat, vroeg ik… Ach, doorlopen, een oudere Marokkaanse welzijnswerker, worden we gek van! Ho, zei ik, ik ga praten.
Dat gesprek heeft mij nooit meer losgelaten. Hij voorspelde toen wat nu gebeurt. Meneer, zei hij, er wonen hier 2000 jongeren. 1000 meisjes, daarmee is niets mis. Die komen er wel. Er zijn ook 1000 jongens. Die hebben het moeilijk met hun genen, hun cultuur, hun positie, die hier zo anders is als daar. Met 800 komt het tenslotte wel min of meer goed, 50 zijn door en door fout, 100 zitten daar achter, waarvan de helft ook fout gaat de andere helft het redt en dan zijn er 50 op aanwas, die nu opkijken tegen foute 50. Tja, zei ik, wat te doen? Raap ze op, verdiep je in deze jongens, zorg dat hun frustraties een uitweg vinden, dat ze een identiteit vinden, dat ze niet meelopen, maar een beetje persoonlijkheid ontwikkelen. Van rondhangen op hoeken van straten komt niets goeds!!! Doe nu wat, anders loop je over een paar jaar achter de feiten aan en rest repressie.
Ik denk daar vaak aan terug. Op 9/11 en met de Jihad.
Leren wij het nooit?

In deze tijd vluchten Syriers naar Europa. Arme mensen, wat een leed. We vangen ze op…, nou ja, we brengen ze naar het gehucht Oranje in Drenthe, 1400, of naar Riis in Friesland, 600. En dan? Die arme , intens verdrietige, bange mensen, nu al gefrustreerd. Wij discussiëren over meer of minder, over grenzen dicht, over welk land welke verantwoordelijkheid heeft… maar die mensen?U begrijpt al wel wat ik bedoel…. De idealen van toen, van Hannie Schaft, meer harmonie in de kwetsbare samenleving, meer met elkaar….vechten voor een betere wereld!
Wij herdenken vandaag, maar vragen ons ondertussen af…. Hannie Schaft was geen meeloper, een persoonlijkheid. Wij respecteren sterke mensen die anders durven zijn. Ik denk nog vaak aan die Marokkaan  in Ede. Ik zei tegen de burgemeester… maar die maakte met pffff, een wegwerpgebaar… en ik ? Ik sputterde wat en was niet sterk genoeg…
Zullen we het nu eindelijk eens leren?