Eerebegraafplaats Bloemendaal
‘In deze duinen slapen onze doden’
Als het straks weer gaat zomeren en we in grote getale door de duinen fietsen richting zee, kunnen we het ons nauwelijks meer voorstellen. Maar toch gebeurde het hier, in onze eigen Kennemerduinen. Waar nu de meidoorn bloeit en de zeewind de helmstoppels scheert, werden honderden Nederlanders, die om welke reden dan ook de bezetter voor de voeten liepen – soms met tientallen tegelijk, soms alleen – omgebracht. Vermoord. Of gedumpt.
In de meidagen van 1945 werden ze gevonden, 422 mensen. De meeste van hen vonden in de laatste maanden voor de bevrijding de dood. Acht grote gedenkstenen, een enkele verscholen in een overwoekerde duinpan, een andere confronterend aanwezig aan de rand van een fietspad, herinneren nog aan de vindplaatsen. Op die stenen is in verstikkende eenvoud vermeld hoeveel vermoorde verzetslieden er op en rondom die plek lagen.
Vlak na de bevrijding werden al snel de eerste massagraven ontdekt. In totaal zijn er 45 vindplaatsen. De identificatie was geen eenvoudige opgave en stond onder leiding van de Haarlemse chirurg en oud-verzetsman dr. H. Wamsteker. De meeste gevallenen waren beroofd van hun kleding en persoonlijke bezittingen. De enige aanknopingspunten vormden de toestand van de gebitten van de slachtoffers. Tandartsen uit het hele land werkten mee zodat identificatie uiteindelijk toch slaagde.
Ook door verklaringen van de gevangen genomen NSB-begrafenisondernemer, die de door de Duitsers vermoorde personen naar het duingebied moest brengen en ze daar ‘netjes’ diende achter te laten, en door zijn nauwkeurig bijgehouden lijstjes, konden personen worden gevonden en geïdentificeerd. Van slechts twee mensen is de identiteit nog onbekend. Deze operatie heeft maandenlang geduurd en er zijn honderden vrijwilligers dag en nacht in touw geweest om de gevallenen een laatste eer te bewijzen.
Er zijn 422 mensen gevonden in de duinen.
Herbegrafenis
De eerste herbegrafenis op de Eerebegraafplaats vond plaats op 27 november 1945, in het bijzijn van de koninklijke familie, de laatste bijzetting geschiedde tien jaar later.
Het aantal graven is 372.
Eén vrouw in hun midden: Hannie Schaft.
Herbegrafenis op Eerebegraafplaats Bloemendaal
Ook zijn slachtoffers op verzoek van familieleden bij hun woonplaats of bij de plaats van executie begraven. Omgekeerd zijn ook gevallenen bij de kameraden uit dezelfde verzetsgroep bij elkaar begraven op de Eerebegraafplaats.
Eén grafsteen draagt het opschrift: ‘Ter herinnering aan de vrienden van het verzet die na hun strijd voor de vrijheid niet gevonden zijn of die elders rusten’. Onder deze steen ligt geen stoffelijk overschot*.
Gedenkstenen
In 1949 zijn op 8 vindplaatsen stenen geplaatst met de tekst: Hier lagen (aantal) vermoorde verzetsmensen.
Deze stenen, van Maulbrunner zandsteen, zijn door steenhouwer Toon Lavertu, als 24 jarige samen met zijn vader gehakt in de Kennemer- duinen. Dat houwen gebeurde op de plaats van de opgravingen. De voorgezaagde stenen werden van tekst voorzien door ‘ophakken’ – de letters liggen als het ware op de steen, dat nam enkele weken in beslag. Volgens Lavertu was het een ingrijpende klus. ‘Om ons heen waren nog de kuilen, waar de executies hadden plaatsgevonden. Het lag er vol met mitrailleur- hulzen, de grond ademde nog van moord.’
In het voorjaar van 2000, zijn de zandstenen monumenten vervangen door rood granieten gedenkstenen. De omwisseling was noodzakelijk geacht omdat zes van de acht stenen in de loop van de jaren verweerd en afgebrokkeld waren. De twee andere, door de Zandvoortse Oranje Nassau- en de Hannie Schaftbasisschool geadopteerde stenen verkeerden nog in goede staat, maar zijn ook omgewisseld om verwering voor te zijn. De gemeente Bloemendaal en de Stichting Eerebegraafplaats Overveen hadden een jaar eerder besloten dat de ongeveer 1700 kg wegende gedenkstenen moesten worden vervangen. Het vervaardigen, in Frankrijk gezaagd en bewerkt, heeft drie maanden geduurd, volgens de Haarlemse natuursteen- houwer J. Troupin. Bij de plechtigheid waren geen nabestaanden aanwezig, alleen de Zandvoortse burgemeester Van der Heijden en Mevrouw Snoeck, burgemeester van Bloemendaal. Met het rode graniet in de duinen worden drie kleine en vijf grote groepen oorlogsslachtoffers herdacht, onder wie Hannie Schaft.
Bezoek aan de Eerebegraafplaats
De begraafplaats is open:
april t/m september 9.00-18.00 uur
oktober t/m maart 9.00-17.00 uur
Adres: Zeeweg 26, Overveen
Website: Eerebegraafplaats Kennemerduinen
Op de laatste zondag in november vindt ieder jaar de Nationale Hannie Schaft Herdenking plaats. In de ochtends worden bloemen gelegd bij de gedenksteen van Hannie Schaft.
Bericht aan de levenden van H.M. van Randwijk
Het gebeurde in de Meidagen van het jaar 1940 …
In het midden van Europa had de geest uit de afgrond de Duitse natie betoverd. Zijn soldaten, overmachtig in bewapening en getal, onderwierpen door list en geweld vele volken en overrompelden ook Nederland.
Een klein getal burgers, onze koopvaarders buitengaats, resten van leger en vloot en de regering weken uit naar het westen en zetten vandaar, tezamen met onze bondgenoten, de strijd voort. In het bezette land werden de organisaties van vrije burgers door de vijand ontbonden, de wetten ontkracht, de kerken bedreigd, de pers gemuilkorfd en de vrije beoefening van wetenschap en kunst verboden.
Meer dan honderdduizend Joodse Nederlanders werden in de dood gejaagd, honderdduizenden mannen gevangen en tot slavernij gedwongen.
Toen stonden in het midden des volks mannen en vrouwen op . . .
Tegen het geweld des vijands stelden zij overtuiging en geloof, tegenover het teutoonse heidendom het getuigenis van christendom en humanisme, tegenover de georganiseerde millioenen de onvervangbare waarde van de mens.
Vreedzame burgers werden brandstichters, saboteurs en spionnen. Zij hoedden het vrije woord in illegale geschriften, hielpen de vervolgden, verdedigden het recht van de ouders in de opvoeding en de vrije prediking van het Evangelie, vrijwaarden het menselijke verbond van de arts met zijn patiënt tegen de inmenging van een machtsbeluste staat.
Dank zij hen was Nederland in die dagen, hoewel gemarteld en vernederd, nochtans vrijer en weerbaarder dan ooit …
Door de vijand vogelvrij verklaard, werkend in gebrekkig georganiseerd verband, met geen andere meester dan het geweten, weerstonden zij de aanval op ons volksbestaan, gaven zij de twijfelmoedigen zekerheid, de zwakken kracht en de opgejaagden bescherming.
Velen van hen stierven in gevangenschap of voor het vuurpeloton. Slechts weinigen konden in de vaderlandse bodem ter ruste worden gelegd. Gedenk ze met eerbied en altijd.
Verwijl niet te lang bij het verdriet om hen die wij missen …
Zoek niet de doden, zoek de levenden. Zoek daar waar dit volk woont en werkt. Zie hoe wijd zijn land is, hoe hoog zijn hemel, hoe dichtbij het ruisen van de geweldige zee. In deze gewesten zijn vrede en vrijheid groot geworden. Zij zijn de vruchten van geestelijke zuiverheid, eerlijk denken, naastenliefde en geloof. Bedenk, dat hetgeen gisteren bedreigd werd, heden en morgen opnieuw in gevaar kan verkeren. Bescherm het en wees waakzaam.
Zolang mogen de paden die naar de stilte van onze doden leiden begaanbaar blijven voor allen die zich willen bezinnen op de waardij van vrijheid en gerechtigheid.
Daartoe helpe ons God …
H. M. van Randwijk
Deze tekst staat op de muur van de Eerebegraafplaats te Bloemendaal en is geschreven door H.M. van Randwijk, een van de leiders van de verzetsgroep en het illegale blad Vrij Nederland.
Muur op de Eerebegraafplaats Bloemendaal met de tekst van Van Randwijk
*Dit graf was door het 1e bestuur van Stichting ’40-’45 toegezegd aan de heer ten Hoope. Hij was de eerste beheerder van de Eerebegraafplaats. Daarnaast was dhr. ten Hoope nauw betrokken bij de
